پیشوایان و امامان علیهم السلام چون می دانستندکه به خاطر ظلم وجور بنی امیه و بنی عباس و کوتاهی مردم حکومت به دست آنها نمی رسد ودر نتیجه خود و پیروانشان تحت سلطه کسانی قرار خواهند گرفت که با آنان وشیعیانشان مقابله می کنند از این روامامان معصوم علیه السلام ازجهتی باید در برابرآن همه فشار تقیه کنند وخود وپیروانشان ومذهب تشیع را ازگزند آنان حفظ کنند
و از طرفی برآنان لازم است که براساس مقام امامت احکام ودستورات دینی را به پیروان خود بیاموزند وآنان را به سوی دین و روش صحیح وکامل اجتماعی هدایت وراهنمایی کنند تا پیروان و شیعیان نمون? یک انسان کامل ومسلمان درستکاروعادل باشند.
لذا سعی وتلاش فراوان کردند وباشیوه های مختلف تربیتی وآموزشی صحیح، پیروانشان راتحت آن برنامه ها قرار دادند تااینگونه قلبهایشان را از آلودگیهای گناهان پاک کنند وهدفشان راکه تعلیم و تربیت بود به انجام رسانند.
یکی ازاین شیوه های تربیتی دعا بود پیامبرص می فرماید : دعا سلاح مومن و ستون دین وروشنایی آسمانها و زمین است .
باتوجه به همین دستور بود که دعا ونیایش از خصوصیات شیعه گردید ودانشمندان شیعه کتابهای زیادی دربار? دعا نوشته اند مانند مصباح کفعمی ، مصباح المنیر، مفاتیح الجنان و کتابهای دیگر که هر کدام در نوع خود دارای خصوصیاتی می باشد . در این کتاب ها توجه عمیق پیامبر(ص) واهل وبیتشان (س) به دعا ونیایش و تا کید های فراوان که روی دعا کرده اند یاد آور شده تاجایی که فرموده اند دعا بهترین عبادت هاست دعا حوادث ناگوار وبلا را دفع می کند ،دعا شفای هم? دردهاست حتی دربار? حضرت علی علیه السلام نقل شده که آن حضرت بسیار دعا می کرده درحقیقت اگر دقت شود دعاهایی که نقل شده بهترین مکتب وعامل تربیتی برای مسلمانان است .
زیرا وقتی انسان در معانی جملات آنها تدبر و تفکر کند در روحش نیروی ایمان و اعتقاد زیادتر می شود و روح فداکاری در راه خدا در انسان بوجود می آید لذت مناجات با خدا را می چشاند وظیفه شناسیٍٍِ، پیروی از دین، کمک به مستمندان ورعایت حقوق دیگران را بخوبی به ما می آموزد وانسان را از تبهکاری و هوا پرستی و خودخواهی ها دور می سازد.
خلاصه اینکه در این دعاهامجموعه ای از معارف دینی اخلاقی تربیتی و اعتقادی به طور فشرده منعکس شده تا جایی که این دعاها از مهمترین منابع معارفی ما شناخته شده اند
اگر انسانها این توان را داشتند که از مضامین عالی این دعاها بهره ببرند از این همه مفاسد که برزمین سنگینی می کند اثری نمی ماند واین ارواح اسیر شهوتها و خوار زندان گناهان وزشتیها نجات پیدا می کردند ودر آسمان پاکی ها به پرواز در می آمدند.
ولی پیروی شهوات وآرزوها وتبهکاریها کجا به بشر این امکان را می دهد که به سخنان دعوت کنندگان به گوش دهند
ان النفس لاماره باالسوء خواهشهای درونی دائما به انسان دستور بد می دهدودر جای دیگربه پیامبرص می فرماید : ومااکثر الناس لوحرصت بمومنین اگرچه تو به ایمان آوردنشان حریص باشی باز بیشتر مردم ایمان نمی آورند غریزه های درونی تمایلات اورا وادار می کند که به خود مغرور شود وخودش را در مقابل خداوند کسی فرض کند قرآن می فرماید یا ایها الانسان ماغرک بربک الکریم ای انسان چه چیزتورا واداشته که به پروردگارت مغرور شوی .
کارهای بد خود را خوب جلوه می دهد ودر نتیجه ظلم وتجاوز می کند دروغ می گوید خود را فریب می دهد که اگر بخواهی به جایی برسی از راه راست نمی شود، ویا عمدا چشمهای خود را بر روی کارهای بد می بندد وآنها را در نظر خود کوچک می شمارد تا جایی که علی(ع) می فرماید اشد اذنوب ما استخف به صاحبه سختترین گناه آنست که عامل گناه آن را کوچک بشمارد دعاها انسان را به خلوتگاه رازو نیاز با خدا می کشاند ، انسان را وادار به اعتراف می کند واین که اقرار کند به خاطر آلوده شدن به گناهان بر او لازم است طلب بخشش کند ،خودرا سرزنش کند در دعای کمیل میفرماید : الهم اغفرلی الذنوب التی تنزل النقم اللهم اغفرلی الذنوب التی تغیر النعم اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعا اللهم اغفرلی الذنوب التی تنزل البلا ... خدایا گناهانی باعث درد ورنج میشود باعث تغییر نعمت می شودگناهانی که باعث می شود دعا مستجاب نشود گناهانی که بلانازل می کند ببخش این فراز ما را به فکروامی دارد که گناهان باعث درد ورنج و بلا وگرفتاری می شود وهمچنین بعضی از گناهان نعمت ورحمت را تبدیل به قهر وغضب خدا می کند .
بی شک چنین اعتراف به گناه وپشیمانی در خلوت آسانتر است از اعتراف در بین مردم ،، اگر واقعا چنین اعترافی بین بنده و خدای خود صورت بگیرد در تخفیف گناه ودنبال گناه نرفتن وپاکی روح اثرقابل توجهی دارد هر کس طالب تهذیب نفس است بر او لازم است که چنین خلوتگاهی را در زندگی داشته باشد وبه محاسبه نفس بپردازد قسمتی از کتاب فراموش شده ها .
(تالیف کاظمی)
